Kiraz üretiminde dünyada ilk sırada yer alan Türkiye’de kiraz sezonu bu yıl kirazsız geçiyor. Nisan ayında yaşanan zirai don olayları taş çekirdekli meyveler olarak anılan kiraz, kayısı, erik gibi meyveleri çiçeklerin meyveye durduğu dönemde vurdu. Haziran’da kiraz hasadı yapan Isparta, Konya, Afyonkarahisar, Denizli gibi illerde üretim dibe vurdu. Kiraz sezonunu kirazsız geçiren üreticiler, “kendimiz için bile yiyecek kiraz yok” derken, tüketiciler ise tezgâhlarda kilogram fiyatı 500-600 TL’yi bulan kiraza uzaktan bakmakla yetiniyor. Türkiye iklim odaklı tarımsal üretim modellerini geliştirmekte geciktikçe, hem üretici hem tüketici kaybediyor.

KİRAZDA DÜNYA LİDERİ OLAN TÜRKİYE’DE BU SEZON KİRAZSIZ

Son 30-40 yılda artan üretim alanlarıyla Türkiye kirazda dünya lideri oldu. Kuzey yarımkürenin ilk hasadı Mayıs ayında İzmir Kemalpaşa’da başlarken, son hasadı ise Temmuz ayıda Konya Hadim’de, 1900 rakımlı kiraz bahçelerinde yapılıyor. Torosların yüksek rakımlı yaylalarında üretilen kirazın hasadı Ağustos ayı ortalarına kadar sürüyor. Böylece Türkiye yükselti ve iklim farklılıkları nedeniyle yılın yaklaşık 4 ayı kiraz hasadı yapabilen bir üretim avantajına sahip oluyor. İzmir ve Manisa’da erkenci kiraz üretimi yapılırken, Konya Hadim ilçesi ile Niğde’nin yüksek kesimlerindeki köylerde geç hasat yapılıyor.

ÜRETİMDE BÜYÜK HAYAL KIRIKLIĞI

Bu avantaj, Türkiye’yi kiraz üretiminde dünya lideri yapan etkenlerden biri. Yıllık ortalama 800 bin ton civarında kiraz üretimiyle ilk sırada yer alan Türkiye’yi ABD, Şili, İran, İspanya, İtalya ve Yunanistan izliyor. Türkiye ABD’nin iki katı, Yunanistan’ın ise yaklaşık 10 katı kiraz üretiyor. Ancak önemli bir kiraz ihracatçısı olan Türkiye’de bu sezon üretimde büyük bir hayal kırıklığı yaşanıyor.

Geçtiğimiz Nisan ayında ağaçların çiçeklenme ve meyveye durma döneminde yaşanan don olayları üretimi vurdu. Kimi yerde üzerine kar yağan kiraz ağaçlarında bu yıl meyve yok denecek kadar az. Konuştuğumuz üreticiler “kendimiz için yiyecek kiraz bile yok” diyor.

ULUBORLU’DA YOK YILI: ‘BU YAŞA GELDİM BÖYLE BİR ŞEY GÖRMEDİM’

Türkiye’nin önemli kiraz üretim merkezlerinden biri olan Uluborlu’da ailesine ait kiraz bahçesinde bu yıl ürün alamadıklarını dile getiren Meltem Onur, “Bu yıl Uluborlu’daki bahçelerde kiraz yok. Ben hiç bu kadar kirazsız geçen bir sezon görmedim. Büyüklerimiz de aynı şeyi söylüyorlar. Geçen hafta Senirkent pazarında gördüm, kilosu 250 TL, bir boy büyüğü 300 TL idi. Garip köyü civarındaki bahçelerden tek tük toplayıp getirmişiler. Bu sene bahçelerimizde kiraz da yok erik de. Bu yaşa geldim, böyle bir şey görmedim” dedi.

‘BİR AVUÇ KİRAZ DÜĞÜN HEDİYESİ OLDU’

Kiraz üretiminde don olayının dışında da sorunlar bulunduğuna dikkati çeken Onur, üreticinin zarar ettikçe üretimi terk ettiğini belirterek üretimde planlama yapılmasının önemine değindi. Uluborlu’nun kiraz üretimiyle anıldığını dile getiren Onur, “Bu yıl kiraz o kadar yok ki, geçen hafta bir düğünde bir avuç kirazın düğün hediyesi olarak sunulduğunu gördük. Her yıl kiraz sezonunda hasat için mevsimlik tarım işçileri gelirdi. Bu yıl işçiler bile gelmedi. Üretimin sürmesi, üreticinin kiraza küsmemesi için mutlaka çözümler üretilmeli, üreticiler desteklenmeli. Tarım Bakanlığı teşkilatı daha etkin çalışmalar yürütmeli” diye konuştu.

KİRAZIN EN SON HASAT EDİLDİĞİ KONYA-HADİM’DE MEYVE YOK

Konya’nın Hadim ilçesindeki bahçesinde kiraz yetiştiren Abdullah Kuzgun da benzer şeyleri söylüyor: “Bu yıl Hadim’de kiraz yok. Burada ilk önce Aladağ’dan başlardı hasat, orada da meyve yok bu sezon. Gezlevi civarında biraz meyve olduğu söyleniyor. Ancak bu yıl genel olarak Hadim’de kiraz yok. Kendimiz için yiyecek kiraz bile yok” ifadelerini kullandı.

SULTANDAĞI VE AKŞEHİR’DE KİRAZSIZ SEZON

Kiraz üretiminin yoğun olduğu Konya’nın Akşehir ilçesi ile Afyonkarahisar’a bağlı Sultandağı ve Çay ilçelerinde de benzer bir tablo yaşanıyor. Çay ilçesinden kiraz üreticileri de bu sezonda ağaçlarda meyve olmadığını belirtiyor. Yalnızca kirazda değil, kayısı, erik ve badem gibi meyvelerde de büyük düşüş yaşandığını belirten üreticiler kaygılı.

ISPARTALI ÜRETİCİLERİN KAYBI YÜZDE 80 CİVARINDA

Isparta’da merkeze bağlı Çünür Mahallesi’ndeki bahçesinde ürettiği kirazları pazarda satan İbrahim Kutlu, yaşana don yüzünden bu yıl üretimde yüzde seksen oranında düşüş yaşandığını söylüyor. Kutlu, geçtiğimiz yıl kilosu 50 TL civarında olan kirazın bu yıl 250 TL’den sattığını belirterek, üretimdeki düşüş oranının fiyatlara da yansıdığını dile getiriyor.

HAL FİYATLARI AVRUPA İLE YARIŞIYOR

Üretimdeki büyük düşüş kirazın hal fiyatlarına da yansımış durumda. Konya’da kirazın hal fiyatı 19 Haziran itibari ile 150 ila 550 TL arasında değişiyor. Isparta’da ise 200-300 TL arasında. Denizli’deki hal fiyatları da 150-250 TL arasında. ‘Hal’ böyleyken kirazın tüketiciyle buluştuğu pazar tezgâhlarında ise fiyatlar 500-600 TL’yi buluyor. Üreticinin doğrudan satış yaptığı tezgâhlarda ise 250 ila 400 TL arasında değişiyor. Geçtiğimiz yıllarda Hadimli üreticiler Avrupa’ya ihraç edilen kirazın kilosunu 5 Euro’dan satmıştı. Bu yılın hal fiyatları bile geçen yılın ihracat fiyatının yaklaşık iki katına çıkmış durumda.

İKLİM ODAKLI TARIMSAL ÜRETİME GEÇMEK ŞART

Gülgiller (Rosaceae) ailesine mensup olan taş çekirdekli meyveler Türkiye için önemli bir üretim potansiyeli yaratıyor. Kiraz, kayısı, vişne, erik, şeftali gibi meyveler aynı zamanda Türkiye’nin tarımsal ihracatının da önemli bir kesimini oluşturuyor. İklim krizine bağlı aşırı iklim olayları, tarımsal üretimi olumsuz etkilerken oluşan maddi kayıplar ise üreticinin kâbusu olmayı sürdürüyor. Tarım Bakanlığı’nın yanı sıra yerel yönetimlerin ve üretici örgütlerinin iklim krizinin yarattığı kayıpların önlenmesinde çiftçilere daha çok destek ve işbirliği yapmasının oluşacak zararları hafifletebileceği belirtiliyor. Tarımsal üretimde iklim okuryazarlığının geliştirilmesi ve yeni nesil teknolojinin üretime adaptasyonu da önem taşıyor. Kirazda bu sezon yaşanan trajik düşüş, stratejik önemi olan farklı tarım ürünlerine de sıçramadan iklim odaklı üretim modellerinin geliştirilmesi gerekiyor.