• İYİ Parti Yalvaç Mustafa Kodal
  • MHP Hüyüklü Belediye Başkan Adayı Kadir MİNNET

logo

Prof.Dr. Mehmet Özhanlı yazdı: Yarıkkaya Köyü


Prof.Dr. Mehmet ÖZHANLI
mehmetozhanli@sdu.edu.tr

Afyon Ovasını, Yalvaç Ovasından Çin seddi gibi ayıran Karakuş Dağlarının kuzeydeki Sultan Dağlarıyla birleşmesine yakın bir yerinde, fay hattının kırılmasıyla meydana gelen yarık ve fay hattı boyunca oluşturduğu derin vadi Hoyran gölüne kadar devam etmektedir. Yarılan kayanın içinde oluşan mağarada çıkan su, vadiye ve vadi boyunca yerleşmiş olan yerleşimlere can vermektedir. Avcı toplayıcı yaşamdan yorulmuş insanlar bol suyun çıktığı bu vadinin başlangıç yerine, vadiye hâkim bir noktaya Neolitik Dönemde (MÖ 6000) küçük bir köy kurarak yerleştiler. Avcılığa, hayvancılığa, tarıma ve bağcılığa uygun sırtını dağa vermiş bu köyde yaşayanlar, bir tarafta avcı kültürün özgürlüğüne diğer taraftan yerleşik hayatın bereketine sahiptiler. Yerleşik hayatla ortaya çıkan yeni ihtiyaçlara karşı yeni aletler icat etmeyi başardılar. Taştan ve kemikten yaptıkları taş aletlerin yanı sıra kilden seramik üreterek günlük hayatlarına büyük kolaylık sağlayan kap-kacaklara sahip oldular. Toprağı işleyen bu köylüler bölgedeki diğer köylerle ihtiyaçları doğrultusunda sahip oldukları malları takas ederek ticareti fark ettiler. Neolitik Dönemde neredeyse bir mahalleden oluşan yerleşim, Kalkolitik Çağda bakır aletler kullanan, farklı meslek dallarına sahip insanların yaşadığı büyük bir köye dönüştü. Vadinin başlangıç ve bitişini oluşturan bu yerleşim Tunç Çağında (MÖ 3000 – 1200) Yalvaç Ovasındaki en büyük köylerden birine evrildi. Savaşların yaygınlaştığı Demir Çağının başlangıcında yerleşimin konumundan dolayı istilalara kapalı olan köy önemini kaybetmeden bu çağ boyunca varlığını devam ettirdi. Hellenistik Dönemde yerleşim biraz daha doğuya kaydı evlerin duvarlarında kerpiç yerine taş kullanılmaya başlandı ve daha büyük konutlar inşa edildi. Roma İmparatorluk Döneminde modern bir görünüm kazanan köyde düzgün büyük bloklarla yapılan tapınak ve konutlar dönemin zenginliğine yakışır güzellikteydiler. Bu dönemde büyük bir kente dönüşmüş olan Antiokheia’ya/Yalvaç’a bağlanan köy, hayvancılıkla Antiokheia tabakhanesine en çok deri sağlayan yerlerden bir oldu. Bizans Döneminde Hristiyanlık diniyle yaygınlaşan sade yaşam düşüncesi köyün Roma İmparatorluk Dönemi zenginliğinden eser bırakmadı. Bu dönemde köyün yeri biraz daha doğuya kayarak bu günkü Yarıkkaya Köyünün bulunduğu alana taşındı. Yeni konutların inşasında, yıkılan İmparatorluk Dönemi yapılarından devşirilen taşlar kullanıldı. Kurulduğu günden beri köy en geniş sınırlarına Bizans Döneminde MS 6. yüzyılda, ulaştı ve komşusu Köstük Höyüğe doğru yayıldı. Selçuklu ve Beylikler Döneminde aynı yerde varlığını devam ettiren köyde, bu dönemlere ait eserler günümüze maalesef ulaşmamıştır. Bu gün köyü ziyaret ettiğinizde çeşmelerin tamamında ve Camiler ile diğer yapıların temellerinde Bizans ve Roma İmparatorluk Döneminden kalan taşları görürsünüz. Osmanlı Döneminden günümüze Yarıkkaya ismiyle evrilen köy hala hayvancılıkta Yalvaç’ın önemli köyleri arasındadır.

Hellenistik Dönemden itibaren önemli bir tabakhaneye sahip olan Antiokheia’da/Yalvaç’ta 1925 yılında kurulan fabrika ile bölgenin en önemli deri malzemeleri üretilmeye başlandı. Bu fabrikanın kurulmasında büyük pay sahibi olan Almanların, Yalvaç ve köylerinde yaptıkları araştırmalarda, Yarıkkaya Köyünün bulunduğu vadinin başlangıcında zengin kömür yatakları olduğunu keşfettiler. Buradan çıkardıkları kömür ile deri fabrikasının buharlı makinalarını çalıştırarak seri bir üretim yaparak çok para kazandılar. Bu yataklarda hala kömür çıkarılmaktadır.

Neolitik Dönemde, Anadolu halklarıyla bir mahallede başlayan yaşam hiç kesintiye uğramadan günümüze kadar geldi ve devam ediyor. Zamana ve değişen koşullara kendini uyduran köy sakinleri, yönetimlerin değişmesiyle gelen yeni halklarla karışarak, oluşan kozmopolit nüfusu evlilik bağlarıyla yerelleştirip yeniden neolitik köklerden filizlenip dallanıp budaklandılar.

İlk yerleşimcilerin hikâyeleri değişen zamana ve yeni gelenlere göre yeniden yeniden örgülenerek kuşaktan kuşağa aktarıldı. Köyün eteğine kurulduğu Gelincikana Dağı için uydurulan “Gelincikana” mit’i gibi… Değişmeyen kırılan fay hattıyla yarılan kaya ve onun isim olduğu köy…

Share

Yorum yapabilmek için Giriş yapın.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER KÖŞE YAZILARI

  • Öğretmen ve Üniversite

    10 Aralık 2023 Köşe Yazıları, Tüm Manşetler

    Sümerli eğitmen ve şair Ludingirra, günümüzden 4000 yıl önce “Mademki biliyorsun, niye öğretmiyorsun”  diyerek bilginin ve öğretmenin önemini çağlar ötesinden seslendirmiş. “Hiç Bilenlerle Bilmeyenler Bir olur mu” ilahi tebliğinde bilgilenmenin, öğrenmenin ve Hz. Ali’nin “Bana Bir Harf Öğretenin 40 Yıl Kölesi Olurum” sözlerinde öğretmenin önemi en güzel şekilde ifade edilmiş. Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK, İstiklal savaşında düşmanla olduğu gibi; Cumhuriyetle birlikte “Ülkemizi dünyanın en mamur ve en medenî memleketleri seviyesine çıkartmak”, ...
  • Ramazan Amca’nın Duâsı

    07 Aralık 2023 Köşe Yazıları, Tüm Manşetler

    “Sen kendüye ne sanursan ayruğa da anı san. “      Hacı Bektaş Velî 19 yıl önce... Geçirdiğim kalp rahatsızlığı nedeniyle üniversite hastanesinin kardiyoloji servisinde yatıyorum. Oda arkadaşım Ramazan Amca, 80-85 yaşlarında bir Alzheimer hastası... Refakatçisi olan yakınlarından öğrendiğimiz kadarıyla geçmişte çiftçilik yapan bu amcamız  boylu poslu;  ileri derecede görme rahatsızlığı olduğu için kalın camları olan gözlük takan, konuşmayı seven birisi.  Bizi tanımak istiyor; kendimizi tanıtıyoruz, on dakika sonra aynı şeyleri yine soruyor ve...
  • ADA DOĞURAN GÖL

    07 Aralık 2023 Köşe Yazıları, Tüm Manşetler

    Bugün dünyamız ve ülkemiz için en büyük tehlike  kuraklık, kıtlık ve  açlıktır. Bunun için dünyayı istedikleri kalıplara sokan, dünyaya şekil veren kapitalizm düzeninin küresel şirketleri dünya nüfusunun azaltılması gerektiğini savunmaktadırlar. Hatta bu maksatla; laboratuvar kökenli salgın hastalıklar, KULLANDIRTTIKLARI ilaçlar, aşılar, gübreler, böcek ilaçları=zehirler, soğuk, sıcak dünya ve uzay savaşları ile havada, suda, karada, hatta uzayda ekosistem tahriplerini devreye sokmaktadırlar. Elbette ülkemiz de bu olumsuzluklardan fazlasıyla...
  • Prof.Dr. Zafer Karaer yazdı: “İYİLİK GÜNÜ MÜ?..”

    16 Kasım 2023 Köşe Yazıları, Tüm Manşetler

    Geçmişi 1996 yılına kadar giden, ancak son birkaç yıldır gündemde yer bulan, gerçi yeterince bulduğu tartışılan, 13 Kasım “Dünya İyilik Günü”; benim için oldukça önemli. Çünkü dünyada yerleşik düzene geçildiği 12 bin yıllık insanlık tarihinde,  gerek savaşlar, gerek kötülükler sayesinde, her geçen gün iyilik kelimesi hızla değer kaybetmekte, hatta anlamını kavrayamayan büyük çoğunluk ellerinden gelse; iyilik kelimesini sözlüklerden, tedavülden, ortadan kaldıracaklar. Tabii ki; ülkemizde de aynı tutum ve davranışlar neticesinde özellikle 1...