Farklı ülkelerde kooperatifçilik deneyimleri

Ünal Örnek

unalornek@hotmail.com

Malta’da Kooperatifçilik ve Koperattivi Malta

Malta Akdeniz’de çeşitli kültürlerin bir araya geldiği küçük bir ada gibi görünmesine rağmen tarihte ve bugün önemini koruyan yerlerden biridir. Ada yöneticileri tarihin her döneminde bu stratejik konumunu ustaca kullanmış, kısıtlı kaynaklarına rağmen sosyal ve ekonomik yönden gücünü muhafaza etmişlerdir. Geçmişte ticari ve askeri açıdan avantajını kullanan ada günümüzde Avrupa Birliğinin bir üyesi olarak ekonomi ve turizmde önemli bir merkezdir. Avrupa Birliği Dönem Başkanlığı da yapan Malta kısa sayılabilecek kooperatifçilik tarihine rağmen Avrupa Kooperatifçilik hareketi içinde de etkin ülkelerden biri olarak görülmektedir.

Malta Kooperatif Hareketi tarihi 70 yılı bulmaktadır. Malta’da İngiliz hâkimiyeti döneminde ikinci dünya savaşı sonrasında gıda sorunlarının çözümü bakımından 1947’den itibaren kooperatifler kurulmaya başlamıştır. Başlangıçta adanın ihtiyaçları çerçevesinde başlangıçta tarım ve balıkçılık işletmelerinin ortak olduğu kooperatifler kurulmaya başladı. Ülke tarihsel süreç içinde 21 Eylül 1964 yılında bağımsızlığını ilan ettikten sonra kooperatifçilik daha da gelişmeye başladı.

Bugün ülkede tarım ve balıkçılık konularında başlayan kooperatifçilik hareketi ticaret, pazarlama,  yönetim ve pazarlama danışmanlığı, sağlık, ulaşım, denizcilik, arkeoloji, restorasyon, loto, turizm medya, gençlik ve sosyal amaçlı bakım hizmetlerinde alanlarında faaliyet gösteren kooperatifler harekete katılmışlardır.

Bugün adada nüfus 415 binden fazla insan yaşamakta ve insanların % 80’den fazlası da şehirlerde yaşam sürmektedir. Adada 54 kooperatif bulunmaktadır. Bu kooperatiflerin 35’i sanayi, servis ve sosyal kooperatiftir. 16 kooperatif tarım ve 3’ü tüketici kooperatifidir. Kooperatif ortağı sayısı beş bin civarındadır. Bu sayı ihtiyaç alanlarına göre günden güne artmaktadır. Kooperatiflerin yıllık cirosu 1 milyar lirayı bulmaktadır.

Adada Kooperatif Hareketi, dört temel organdan oluşmaktadır. Kooperatifler Kurulu, Merkezi İşbirliği Fonu ve iki kooperatif federasyonudur. Bunlar Malta Kooperatif Federasyonu ve Koperattivi Maltadır. Koperattivi Malta, Malta Adaları’ndaki kooperatif hareketini temsil etmek ve teşvik etmek amacıyla 2001 yılı Kooperatif Toplulukları Yasası tarafından kurulan politik olmayan bir üst organizasyondur. Koperattivi Malta’nın misyonu üyelerine kooperatif hareketini ve üyelerinden sağlanan faydaları arttırmayı amaçlayan eğitim, öğretim ve yönetim danışmanlığı alanlarında hayati hizmetler sunmaktır. Koperattivi Malta, hareketi yerel olarak ve uluslararası forumda aktif biçimde temsil etmektedir.

Koperattivi Malta tarım, ulaştırma ve balıkçılık kooperatiflerinden oluşmaktadır. Kuruluşun temel amacı, üyelerine eğitim, öğretim ve yönetim danışmanlığı alanlarında önemli hizmetler sunmaktır. Malta Kooperatif Federasyonu ile birlikte Koperattivi Malta, kooperatif modelinin ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesinde ve yeni istihdam alanları yaratılmasında uygulanabilir bir model olarak görülmektedir. Adanın üst örgütü olarak kabul edilen Koperattivi Malta, Kooperatifler Kurulu tarafından 20 Aralık 1995 tarihinde geçici olarak, 17 Mart 1997’de resmen tescil edildi. Örgütün resmi adı ve logosu 14 Mart 2009’da Koperattivi Malta olarak belirlendi.

Koperattivi Malta Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) ve Cooperative Europe yanında ve AB 27 ülkelerinin ulusal tarım kooperatifleri ve örgütleri için Brüksel’deki lobi organizasyonu olan COPA-COGECA’ya üyesidir. Ülkede bugün kooperatifler 2011 yılında kabul edilen Kooperatif Toplulukları Yasası çerçevesinde faaliyet göstermekte ve yönetilmektedir.

Kasım 2012’de resmi olarak kurulan Malta Kooperatif Federasyonu, Malta ekonomisinin çeşitli ve başarılı sektörlerinde faaliyet gösteren kooperatif toplulukları tarafından kuruldu. Malta Kooperatif Federasyonu üyeleri arasında Malta’daki kooperatif hareketinde uzun zamandır hizmet etmiş deneyimli, çeşitli alanlardaki profesyonellerden oluşan bir grup uzmanlıklarını paylaşmaya istekli kooperatifçilerden kurulmuştur.

Malta küçük bir ada ülkesi olmasına rağmen kendi ekonomisi içinde kooperatiflere önem vermektedir. Koperattivi Malta çatısı altında yaşamın her alanında kooperatifleri görmek mümkündür.  Günümüzde ülkede uygulanan politikalar çevresinde sorunların çözümünde kooperatifler her sektörde önemli bir model olarak görülmektedir. Malta Kooperatiflerinin başarılı çalışmaları dünya kooperatifçilik hareketi tarafından da takip edilmektedir.